Ga direct naar inhoud

Verrassende signalen over orgaandonatie

Nieuwsbericht | 13-09-2013 | 00:00

De mooiste signalementen zijn signalementen die ons aan het denken zetten. Daar zijn ze voor bedoeld. Gek genoeg was dat voor mij het geval met de twee signalementen en de argumentenwijzer over orgaandonatie in 2007 en 2008. Ik zeg ‘gek genoeg’, want een licht gevoel van moedeloosheid is bij het onderwerp moeilijk te onderdrukken. We praten er al zo lang over, het probleem is zo urgent (er gaan nog steeds mensen dood op de wachtlijst voor een niertransplantatie) én het is oplosbaar, en toch: een echte doorbraak komt er niet. Campagne op campagne heeft het aantal geregistreerden nog nauwelijks boven de 40% gebracht, en daarvan zegt nog maar zo’n 60% ‘ja’.

In 2007 kwam het CEG met het signalement Financiële stimulering van orgaandonatie. Wat mij, en ik weet ook anderen, het meest verraste was dat de intuïtieve weerzin tegen het idee om mensen te vergoeden voor het bij leven afstaan van een nier verdween, of ten minste op zijn plek werd gezet. Als je iets vergoedt is het toch geen donatie meer? Erger: zo stimuleer je mensen toch om hun benarde financiële situatie op te lossen door een stuk van hun lichaam te verkopen? Het signalement is een oefening in ‘anders zien’ (en dat moeten signalementen zijn): een substantiële vergoeding maakt ons niet minder altruïstisch, en als je het vergoeden slim aanpakt voorkom je de impulsieve verkoop van organen. Levende donatie is kwantitatief inmiddels belangrijker dan postmortale. Toch zijn er nog steeds niet genoeg donoren. Op de website van de overheid staat nog steeds dat een levende donor niet betaald mag worden. Uit de la met dit signalement!

In 2008 verscheen een signalement over de ethische rechtvaardiging van beslissystemen voor postmortale donatie: toestemming, geen bezwaar, of een variant of mengsel daarvan (Afscheid van de vrijblijvendheid). Het was het eerste signalement op verzoek van het ministerie van VWS, voor het Masterplan orgaandonatie. Het verrassendst aan dit signalement was dat er over dit veelbesproken onderwerp überhaupt nog iets verrassends te schrijven viel. Dat kwam voor mij door één centraal idee: het huidige systeem is te vrijblijvend, alleen al omdat iedereen graag een donornier zou ontvangen als dat nodig is. Dan mag je ook verwachten dat iedereen bereid is om bij te dragen. Die evidente paradox zou toch genoeg moeten zijn om de vrijblijvendheid te doorbreken?

Orgaandonatie: het zal ons nog wel wat jaren bezighouden. Ik voorspel deze twee signalementen nog een mooie toekomst.

Portret van Dick Willems

Prof. dr. Dick Willems is voorzitter van het Forum CEG, lid van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg en lid van de Gezondheidsraad. Tevens is hij hoogleraar medische ethiek aan de Universiteit van Amsterdam/AMC.

Signalering ethiek en gezondheid 2008