Trudy Dehue sprak 4e Els Borst Lezing uit
Hoeveel Nederlanders zijn dakloos, leven in armoede of lijden aan een depressie of autisme? Het wetenschappelijke antwoord op dergelijke vragen hangt niet alleen van de tellingen af. Het wordt ook en vooral bepaald door de voorafgaande definitie van dakloosheid, armoede, een depressie of autisme. Onvermijdelijk is wat ‘uit onderzoek blijkt’ er deels tevoren in gestopt.
In de 4e Els Borst Lezing Omwille van de feiten en de democratie op 30 november jl. ging Trudy Dehue (zie video) dieper op dit vraagstuk in. Yvo Smulders hield een coreferaat (zie ook de video).
Na afloop volgde er een discussie tussen de referenten Trudy Dehue en Yvo Smulders (zie video), waarbij ook de ongeveer 140 aanwezigen vragen konden stellen. Gezondheidsraadvoorzitter en discussieleider Pim van Gool gaf Trudy Dehue eerst de gelegenheid om te reageren op het verhaal van Smulders.
Dehue wees op een belangrijke overeenkomst tussen zijn en haar lezing: er spreekt een pragmatische wetenschapsopvatting uit. Ook Smulders denkt na over het belang van definities en de gevolgen van wetenschap. Dehue wees Smulders ook op een probleem in zijn verhaal: kunnen geneeskundigen eigenlijk wel een goed onderscheid maken tussen een twintiger met een dip of een depressie? Volgens haar zijn ook sociologen en ethici nodig bij het begrijpen van dat soort vraagstukken, die niet alleen persoonlijk maar ook maatschappelijk van aard zijn. Het is voor haar van belang dat wetenschappers tijd en ruimte krijgen om te reflecteren op hun eigen praktijken. En burgers moeten kunnen meedenken over de constructie van wetenschappelijke ‘feiten’, zoals de definitie van depressie of ADHD.
Aan beide sprekers werd een prikkelende vraag voorgelegd: kan ‘ADHD’ worden afgeschaft? Smulders: het voordeel zou zijn dat de definitie ADHD niet meer als een vaststaand feit gezien wordt (reïficatie). We zouden ziekte ook vanuit een heel ander perspectief kunnen bekijken: als er een behandeling is die het lijden van een zieke kan tegengaan, dan is behandeling gerechtvaardigd. Dehue: maar moeten we dan alcohol voorschrijven aan iemand die verlegen is zodat hij of zij dan makkelijker praat? Smulders: alcohol helpt zeker, maar de zwaarte van een middel moet wel in verhouding staan tot het lijden. Uiteindelijk hebben we taxonomie en classificaties van ziekte nodig om te kunnen communiceren en om onderzoek mogelijk te maken. Maar vergeet niet dat er meer is dan datgene wat geclassificeerd wordt. Het lijden van mensen is een amorfe bol deeg, en er blijft altijd deeg over als je een koekje bakt – dat wil zeggen, als je een ziekte vaststelt…
Terwijl de vogels over het dak van de Glazen Zaal vlogen dankte RVS voorzitter en dagvoorzitter Pauline Meurs de beide sprekers en de musici die het muzikale intermezzo verzorgden. Voor alle aanwezigen was er nog een borrel en de hartelijke uitnodiging om volgend jaar een nieuwe Els Borst Lezing bij te wonen.