Persbericht: Beroepsethiek door economisering op de schop?
Het steeds grotere accent op een economische aanpak van de gezondheidszorg wordt vaak aangeduid met de term ‘economisering’. Voor zorgverleners betekent dit dat ze naast medische redenen ook rekening moeten houden met economische overwegingen. Dat heeft effect op hun beroepsethiek. Twee kernwaarden in de beroepsethiek blijken onder invloed van economisering onder druk te komen staan: het belang van ‘vertrouwen’ en het belang van de professionele standaard, vooral de kwaliteitsstandaard. Van de beroepsethiek kan niet verwacht worden dat ze voldoende garantie biedt tegen risico’s van economisering. Om kwaliteit te garanderen en vertrouwen in de arts-patiëntrelatie te waarborgen zijn andere, aanvullende instrumenten nodig, die minder uit de professie zelf voortkomen en meer een maatschappelijk karakter dragen. Dat schrijft de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in een signalement dat vandaag verschijnt in het CEG-rapport Signalering ethiek en gezondheid 2004.
De term economisering is verhullend, omdat het vaak meerdere ladingen dekt. Soms gaat het om commercialisering van zorg, soms verwijst het naar financiële maatregelen met het oog op kostenbeheersing.
Economisering beïnvloedt de denk- en werktrant van zorgverleners en plaatst hen in een krachtenveld van verschillende, soms tegenstrijdige belangen. Bij beslissingen welke patiënten voor een behandeling in aanmerking komen en welke niet, spelen naast medische, ook economische belangen een steeds grotere rol. Hoe gaan dokters daarmee om? Worden ze er betere of slechtere dokters van? Gaan zij efficienter en meer verantwoord handelen? Of zullen ze zich strategischer en onverschilliger gaan gedragen? Welke invloed heeft economisering op hun beroepsethiek? Biedt de gevestigde beroepsethiek hen een houvast en behoedt het hen voor excessen van economisering? Of leidt economisering tot verschuivingen in de beroepsethiek en is deze aan een grondige herziening toe?
In dit signalement worden uitdagingen en gevaren, kansen en risico’s van economisering voor de beroepsethiek van zorgverleners op een rijtje gezet. De gevestigde beroepsethiek zal door de nieuwe omstandigheden in de zorg veranderen. Ze krijgt een andere inbedding en zal met die situatie rekening moeten houden. Er zal steeds minder sprake zijn van dé beroepsethiek, en steeds meer van differentiatie in beroepsethische uitgangspunten. Klassieke normen, zoals goede zorg voor de individuele patiënt, worden aangevuld met nieuwe normen, zoals transparantie en verantwoording. De waarden van de markt, zoals doelmatigheid, efficiency, vrijheid en eigen verantwoordelijkheid, prestatie en concurrentie hoeven niet te botsen met waarden in de beroepsethiek, mits een herziene beroepsethiek ook wordt ingebed in de organisatie van de zorg. De aanpassing aan nieuwe omstandigheden vraagt om een andere ethiek, die zich niet vanzelf zal ontwikkelen. De vraag of ‘het veld’, artsen en anderen die werkzaam zijn in de zorgverlening, tot veranderingen bereid zijn, is een andere vraag en verdient nader onderzoek.
‘Economisering van zorg en beroepsethiek’ is één van de zeven signalementen in Signalering ethiek en gezondheid 2004. Dit rapport wordt jaarlijks uitgebracht door het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). Het vormt de basis voor de Agenda ethiek en gezondheid die het ministerie van VWS op prinsjesdag met de Rijksbegroting aan de Tweede Kamer aanbiedt. De afzonderlijke signalementen zijn opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Gezondheidsraad of de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg.