Persbericht: Toenemende druk op mantelzorg roept morele vragen op
Mantelzorg, de informele zorg die door familieleden en vrienden gegeven wordt, vormt een onmisbaar onderdeel van ons zorgsysteem. Mantelzorgers staan in toenemende mate onder druk om meer taken en verantwoordelijkheden op zich te nemen. De morele vragen die dit oproept worden nog te weinig onderkend in het zorgbeleid, dat veelal vanuit een economisch perspectief vertrekt. Over de fundamentele morele vraag hoeveel zorg wij onze naasten verschuldigd zijn, is echter meer maatschappelijke discussie en uitwisseling van opvattingen gewenst. Dit geldt ook voor de vraag wat een rechtvaardige verdeling is van zorgtaken over het publiek domein en de privé-sfeer. Dit schrijft de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in een signalement dat vandaag verschijnt in het CEG-rapport Signalering ethiek en gezondheid 2004.
Mantelzorg vormt de basis van ons zorgstelsel, maar roept ook morele vragen op. Meer dan drie en een half miljoen Nederlanders verlenen zorg aan familie of vrienden, waarvan 750.000 zeer intensief. Een deel daarvan komt zelf in de knel. Mantelzorg kan zowel lichamelijk als emotioneel zwaar zijn, is moeilijk te combineren met betaalde arbeid en leidt soms tot financiële problemen.
Het beroep op mantelzorgers wordt steeds groter, onder andere door de vergrijzing. Maar ook vanuit het beleid is er steeds meer druk op de mantelzorger. Het huidige kabinet ziet mantelzorg als een invulling van de eigen verantwoordelijkheid van mensen én als een manier om de snel oplopende zorgkosten te beteugelen.
Moet mantelzorg afdwingbaar worden, zoals het CVZ onlangs voorstelde? Of is het belangrijk dat mantelzorgers en patiënten een vrije keuze houden? Dat is één van de vragen die in het signalement aan bod komen. Ook de vraag of mantelzorg betaald moet worden uit collectieve middelen komt aan bod. Mantelzorg levert een grote belasting op voor de individuele mantelzorger, terwijl de maatschappij daar indirect van profiteert. Is het redelijk om mantelzorgers daarvoor te compenseren, of is dit een kwestie van individuele verantwoordelijkheid? En is het wel juist om te betalen voor iets dat mensen uit betrokkenheid voor elkaar doen?
Ook de verdeling van verantwoordelijkheden tussen mantelzorgers en professionals levert problemen op. De aansprakelijkheid voor zorghandelingen die door mantelzorgers worden uitgevoerd, is niet altijd duidelijk geregeld. Ook kwaliteits-waarborgen ontbreken. Met het toenemend gebruik van geavanceerde zorgtechnologie in de thuissituatie wordt dit probleem nog dringender. Een betere afstemming van professionele zorg op de wensen en behoeften van zowel cliënt als mantelzorger is dan ook gewenst.
‘Mantelzorg, kosten beheersing en eigen verantwoordelijkheid’ is één van de zeven signalementen in Signalering ethiek en gezondheid 2004. Dit rapport wordt jaarlijks uitgebracht door het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). Het vormt de basis voor de Agenda ethiek en gezondheid die het ministerie van VWS op prinsjesdag met de Rijksbegroting aan de Tweede Kamer aanbiedt. De afzonderlijke signalementen zijn opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Gezondheidsraad of de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg.