Over Els Borst
Els Borst (1932-2014) heeft als minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport veel betekend voor de Nederlandse gezondheidszorg, onder andere op het gebied van ethiek. Ze was een doortastende en aimabele bewindsvrouw met hart voor de zaak en met oog voor de verscheidenheid van mensen. Als dokter en ziekenhuisbestuurder wist zij wat nodig was om de gezondheidszorg en de medische wetenschap verder te brengen.
Ethiek, gezondheid en beleid
Dat ethiek, gezondheid en beleid voor Els Borst met elkaar verbonden waren, bleek toen zij als minister in 1998 de RVZ vroeg haar te adviseren hoe de overheid ten aanzien van ethische dilemma’s beleid moest voeren: ‘Continu doen zich gezondheidsethische kwesties voor, waarover politieke besluiten moeten worden genomen. De kwesties ontstaan deels door sociaal-culturele ontwikkelingen in de samenleving, deels door technologische vooruitgang en deels door financieel-economisch beleid. De indruk bestaat dat de overheid steeds reageert, nauwelijks anticipeert en dus achter de feiten aanloopt.’
Oprichting en opening CEG
Bij de oprichting van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid in 2003 was Els Borst eregast, maar ook inhoudelijk droeg zij haar steentje bij. Goed voorbereid en stevig doorvragend leidde zij tijdens het oprichtingssymposium een Socratisch gesprek met vooraanstaande ethici. Onder meer over ethische dilemma’s die opgeroepen werden door de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van mensverbetering, maar ook de veranderende verhouding in de zorgverlener-patiëntrelatie bracht ze ter sprake.
CEG-Els Borst Lezing
Els Borst was er ook weer bij toen op 10 oktober 2013 het tienjarig bestaan van het CEG werd gevierd met een symposium. Hoogtepunt was de eerste Els Borst Lezing, die werd uitgesproken door Inez de Beaufort, hoogleraar gezondheidsethiek aan het Erasmus MC. Inez de Beaufort was ook nauw betrokken bij de oprichting en ontwikkeling van het CEG. In de eerste Els Borst Lezing, genaamd ‘Kleine ode aan Onafhankelijkheid’, bouwde de Beaufort drie maal ‘een kleine ode aan Els’ in, waarin zij aangaf hoe groot het belang van Els Borst is geweest voor de Nederlandse gezondheidszorg. Een daarvan was deze: ‘Kleine ode aan Els, ik ben er trots op om in een land te leven waar euthanasie mogelijk is.’
Op de vraag aan Els Borst of haar visie in de loop der jaren was veranderd, benadrukte ze dat ze door haar voorzitterschap van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (2002-2011) geleerd had om steeds meer door de bril van de patiënt te kijken. Ze vond dan ook dat het patiëntperspectief steviger moest worden meegewogen bij de totstandkoming van ethische adviezen. Het geeft aan hoe vernieuwend, genuanceerd en weloverwogen Els Borst in het leven stond.
Overlijden
Els Borst werd op 10 februari 2014 dood aangetroffen in de garage van haar woning. Ze bleek twee dagen eerder om het leven te zijn gebracht. Bijna een jaar later werd een overeenkomst aangetoond tussen het op de plaats van het delict aangetroffen DNA en dat van de 38-jarige Bart van U. Op 4 februari 2016 legde de verdachte voor de rechtbank een verklaring af waarin hij zei Borst te hebben gedood vanwege haar inzet voor de totstandkoming van de Nederlandse euthanasiewet. Zijn daad noemde hij een ‘goddelijke opdracht’. Hij werd in hoger beroep door het gerechtshof in Den Haag veroordeeld tot acht jaar celstraf, met daaropvolgend tbs met dwangverpleging.
Documentaire
Tien jaar na haar overlijden bracht de NPO een documentaire uit over haar leven, als politica en mens: ‘De erfenis van Els Borst'.
Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid organiseert jaarlijks de CEG-Els Borst Lezing.